دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 57 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 37 |
خلاصه ای از کار:
مقدمه:
امروزه در دنیایی زندگی می¬کنیم که بیش از هر زمان دیگری نیازمند انعطاف¬پذیری و سازگاری فردی و اجتماعی هستیم. این امر به علت تغییرات بسیار زیاد و چالش¬هایی است که در اثر پیشرفت تکنولوژی و گسترش زندگی مدرن ایجاد شده است. در چنین شرایطی بدون شک داشتن سازگاری و انعطاف¬پذیری می¬تواند نقش به¬سزایی در بهبود و سلامت زندگی افراد داشته باشد. سازگاری کمک زیادی به برآورده شدن نیازهای محیطی می¬کند. این امر با افزایش توانایی در کنترل تکانه¬ها، هیجان¬ها یا نگرش¬ها انجام می¬شود. حال اگر به هر علتی فرد از برقراری ارتباط با دیگران و محیط اجتماعی خود ناتوان باشد. یا به¬ عبارتی، جریان سازگاری مختل شود، رفتارهای ناسازگارانه یا اختلالات رفتاری به-وجود می¬آید (ثابتی و شهنی¬ییلاق، 1377). از طرف دیگر، با توجه به نظریه¬ی تکامل، آن دسته از افرادی که توانایی سازگاری بالاتری دارند می¬توانند با محیط اطراف خود ارتباط بهتری برقرار کنند و بر تغییرات محیط غالب شوند. افراد سازگار، علاوه بر کنار آمدن با شرایط محیطی و تغییرات، به نفع خود بهره¬برداری می¬کنند. البته در نظریه¬ی تکامل، این موضوع به این شکل شرح داده می¬شود که محیط به افراد سازگار اجازه¬ی تکامل و گسترش نسل می¬دهد. باتوجه به تغییر شرایط در عصر جدید، بررسی سازگاری از جنبه¬های مختلف اهمیت می¬یابد تا افراد بتوانند متناسب با شرایط جدید سازگاری پیدا کنند (سیمونت ، 2010)،
................
ناسازگاری
ناسازگاری تغییر یا برگشتی در رفتار یا هیجانات را گویند که در پاسخ به تغییر زیست- محیطی خاص در زندگی فرد به¬وجود می¬آید. یک نوجوان به مسأله¬ی تغییر با تلاش و کوشش واکنش نشان خواهد داد، زیرا با آن¬چه او به صورت نرمال در نظر می¬گیرد متفاوت است. به جهت عدم درک درستی که نوجوان می¬تواند از تغییر در حال وقوع داشته باشد، ناسازگاری به انواع و صورت¬های گوناگون مثل اضطراب، افسردگی، پرخاشگری و یا رفتارهایی غیرعادی که مختص یک فرد در دوران بلوغ نیست دیده می¬شود. یک کودک یا نوجوان ناسازگار می¬تواند یک یا همگی این ویژگی¬ها را از خود بروز دهد:
-¬ آرام، تحریک¬پذیر، مضطرب و یا گوشه¬گیر به نظر می¬رسد.
-¬ در برابر به خواب رفتن مقاومت می¬کند.
¬-¬ اوقات تلخی¬های مکرر در رفتار او دیده می¬شود.
-¬ سیر قهقرایی در توانایی رفتن به توالت به صورت مستقل دارد.
-¬ افزایش اضطراب جدایی در او مشاهده می¬شود.
-¬ اقدام به ارتکاب رفتارهای غیرمعمول در میان جمع می¬کند؛ مانند ضربه زدن یا گاز گرفتن کودکان و همسالان دیگر (هولمن، وولف- کریستنسن، مولینز و ویزنیوسکی ، 2011).
...............
تعریف و اهمیت سازگاری
سازگاری، به¬طور خاص توسط روان¬شناسان طرفدار نظریه¬ی تکامل مورد بررسی قرار گرفته و به¬صورت قدرت کنار آمدن با شرایط محیطی، با هدف زنده ماندن و تولید مثل تعریف شده است. به¬طورکلی در نظریه¬ی تکامل، سازگاری توانایی انعطاف نسبت به تغییر شرایط نیز تعریف شده است. همچنین از دیدگاه یادگیری اجتماعی سازگاری رفتاری است که شایستگی فرد و میانگین توانایی او را نسبت به گذشته خود و اطرافیان افزایش می¬دهد و چون محتوای یادگیری اجتماعی به صورت ژنتیکی نیست، رفتار مناسب فرد با پیامدهای اجتماعی پاسخ داده شده و انتخاب می¬شود. به¬عبارت دیگر این رفتار تقویت شده و فرد می¬آموزد که با تکرار آن نتیجه¬ی مطلوبی به¬دست خواهد آورد (باربر ، 2010).
................
دیدگاه¬های مختلف در مورد سازگاری
دیدگاه لازاروس
لازاروس (1984، به نقل از سیمونت، 2010)، سازگاری را به¬صورت راهبردهای شناختی- رفتاری برای کنار آمدن و هماهنگ شدن با موقعیت¬های زندگی، به¬منظور مدیریت استرس و شناخت عوامل ناتوان¬کننده در آن موقعیت¬ها می¬داند. لازاروس و فولکمن (1984، به نقل از کاویانی، پورناصح، صیادلو و محمدی، 1386)
.................
دیدگاه آلپورت
آلپورت شخصیت را سازمانی پویا از ویژگی¬های جسمی و روانی افراد در نظر می¬گیرد که تعیین¬کننده نحوه¬ی سازگاری اختصاصی آن¬ها با محیط می¬باشد (اسندروف و دنیسن ، 2006). وی بیان می¬کند که شخصیت چیزی
...........
دیدگاه نظریه¬پردازان شخصیت
اهمیت سازگاری در شخصیت تاحدی است که در بعضی از تعریف¬های شخصیت، برای پاسخ به ویژگی¬های متناقض شخصیت، نظیر ثبات و پایداری و در عین حال تغییرپذیری و غیر قابل پیش¬بینی بودن رفتار انسان، از مفهوم سازگاری استفاده می¬شود (پورشهریار، رسول¬زاده، طباطبایی، خداپناهی و کاظم¬نژاد، 1387). اهمیت سازگاری در شخصیت به حدی است که نمی¬توان این دو مفهوم را از یکدیگر جدا کرد (اُذِر و بنت- مارتینز ، 2006).
............
دیدگاه مازلو
مازلو (2000) معتقد است وقتی احساس احترام درونی می¬کنیم و یا به خود احترام می¬گذاریم، احساس ایمنی درونی و اعتماد به خویش می¬یابیم و خود را ارزشمند و شایسته احساس
..........
دیدگاه پیروان مذهب
رفتارها و عقاید مذهبی، تأثیر مثبتی در معنی¬دار کردن زندگی دارند. رفتارهایی از قبیل توکل به خداوند، عبادت، زیارت
...........
مدل سازگاری رُی
مدل سازگاری رُی افراد و گروه¬ها را به¬صورت سیستم¬های انطباقی در نظر می¬گیرد که رفتارشان در پاسخ به تغییر شرایط محیط است و برای بررسی تصمیم¬گیری¬ها در سازمان¬ها و ادرات مورد استفاده قرار گرفته است. این مدل سه نوع محرک محیطی را مشخص می¬کند که....
.............
دیدگاه جامعه¬شناسی
در دیدگاه جامعه¬شناسی به جای اصطلاح سازگاری از دو اصطلاح فرهنگ¬پذیری و اجتماعی-شدن نیز استفاده می¬شود. اصطلاح فرهنگ¬پذیری، به¬صورت توانایی فرد در شروع،
.........
دیدگاه پیاژه
پیاژه چنین فرض می¬کند که همه¬ی ارگانیسم¬ها تمایلی ذاتی برای ایجاد رابطه¬ی هماهنگ بین خود و محیط¬شان دارند. به سخن
..........
دیدگاه تعاملی
خاستگاه اصلی مفهوم سازگاری، به¬بعد زیست¬شناسانه¬ی روان¬شناسی، یعنی روان¬شناسی تکاملی برمی¬گردد. در روان¬شناسی این دسته از محققان را کردارشناسان می¬نامند. در این دیدگاه،
........
دیدگاه نظریه¬پردازان هوش
نظریه¬پردازان هوش، هوش را به¬عنوان مهم¬ترین مشخصه¬ی سازگاری فرد در اجتماع در نظر می¬گیرند. به این ترتیب افرادی که هوش بالاتری دارند توانایی بیش¬تری برای برخورد با محیط دارند. یکی از ابعاد هوش، هوش اجتماعی و هوش هیجانی است که به فرد توانایی درک هیجانات و حالات خود و دیگران را می¬دهد. افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند متناسب با درک بالاتری که از حالات خود و دیگران دارند اعمال مناسب و آگاهانه¬ای را در موقعیت¬های مختلف انجام می¬دهند (گوتریه و همکاران، 1998).
.........
دیدگاه شناختی- رفتاری
این رویکرد با روش درمان شناختی- رفتاری به درمان بسیاری از بیماری¬ها می-پردازد که افسردگی و اضطراب از جمله¬ی
...........
دیدگاه فراشناختی برای سازگاری در موقعیت تحصیلی
به عقیده¬ی پینتریچ (2004)، فراشناخت شامل آگاهی از فرایندهای تفکر و شناخت است و راهبردهای برنامه¬ریزی، تنظیم و نظارت را دربرمی¬گیرد، که در ادامه بررسی می¬شوند. برنامه¬ریزی شامل انتخاب هدف، مرور کلی موضوع، طراحی سوال و تحلیل تکلیف است. راهبرد برنامه¬ریزی به فرد کمک می¬کند تا در انتخاب راهبرد شناختی مناسب تصمیم درستی اتخاذ کند، در ضمن برای یادگیری مطالب جدید دانش قبلی خود را فعال کند (شانک ، 2005).
............
عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی
ایواتا و هیگوچی (2000) در مروری جامع، عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی را به شش دسته عمده تقسیم کردند که هر یک از آن¬ها به عوامل جزئی¬تر تقسیم شده¬اند. این عوامل عبارت¬اند از:
..........
اهمیت هوش هیجانی در سازگاری
آن¬چه سازگاری فردی را افزایش می¬دهد بهبود هوش هیجانی افراد است. هوش هیجانی شامل شناخت و کنترل هیجانات
...............
راه¬های افزایش سازگاری با ارتقای هوش هیجانی
1)¬ افزایش اطلاعات فرد درباره¬ی انواع هیجان، مثل شادی و غم، شجاعت و ترس، صبر و بی¬حوصلگی، عشق و تنفر و....
2)¬ گفتگو در مورد احساسات خود، تا نسبت به آن¬ها آگاهی بیش¬تری پیدا کرده و بتوانیم به صورتی آگاهانه¬تر با آن¬ها برخورد
..........
دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 43 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 24 |
خلاصه ای از کار:
مقابله
در اساسنامه سازمان جهانی بهداشت، سلامت انسان به معنای رفاه کامل جسمی، روانی و اجتماعی است. بر این اساس، یکی از سه رکن مهم سلامت انسانها، سلامت روان میباشد که در تعامل با سلامت جسمی و اجتماعی باعث سلامت کلی میگردد. عوامل مهمی سلامت روان انسان را به مخاطره میاندازد، مواجه شدن او با وقایع ناخوشایندی که به طور روزمره با آنها سروکار دارد؛ وقایعی نظیر مرگ نزدیکان، بیماری، حوادث و سوانح، مشکلات اقتصادی، بیعدالتیهای اجتماعی، انجام خطاهای روزمره، مشکلات محیط کار، هر یک از این وقایع انسان را تحت فشار روانی قرار میدهد. فشار روانی از طریق سازوکارهای روانی عصبی بر جسم و روان انسان اثر میگذارد و در درازمدت میتواند به ایجاد و تشدید اختلالات جسمی یا روانشناختی بینجامد. درصورتی که افراد زیادی از جامعه تحت تأثیر آثار ناشی از فشار روانی باشند، به طبع آن، این وضعیت باعث آثار سوء اجتماعی نیز خواهد شد. افراد در موقعیتهای فشارآور از شیوههای مقابلهای متفاوتی استفاده میکنند. کارآمد بودن یا ناکارآمد بودن این شیوههای مقابله، نقش اساسی در بهزیستی جسمی، روانی و اجتماعی افراد دارد. از آنجایی که فشار روانی همراه با هیجانات نامطلوب و ناسازگاری میباشد، لذا لازمه کارآمد بودن شیوههای مقابلهای این است که هیجانات به شیوهای ابراز گردد که نه تنها فشار روانی را به حداقل برساند، بلکه برای حفظ و ارتقای سلامت روان نیز بهترین کارآیی را داشته باشد (سلیمان نژاد، همدمی و سوری، 1391).
..................
تاریخچه و تعاریف مقابله
در دهه گذشته، سازهای به نام "مقابله" در متون روانشناسی توجه زیادی را به خود جلب کرده است (دیویس، 2007). پژوهشهای زیست شناختی و روانشناختی در زمینه روشهای سازگاری با محیط قدمتی دیرینه دارد. مفهوم مقابله برای مدت طولانی است که در روانشناسی مطرح میباشد و شروع آن به صورت رسمی به دهههای شصت میلادی بر میگردد. به طور کلی، قبل از رواج اصطلاح مقابله مفاهیمی همچون سازگاری، ساز و کارهای سازگار شدن و تعاملیابی به گونهای گسترده به کار میرفت.
............
انواع راهبردهای مقابله و عوامل موثر بر آن
روشهای متفاوتی برای مقابله با شرایط و وقایع استرسزا وجود دارد، برخی از پژوهشگران طبقهبندیهایی را در این زمینه ارائه دادهاند که در اینجا به بعضی از آنها اشاره میشود.
مقابله سازگارانه در مقابل ناسازگارانه
در صورتی که مقابله به انسان کمک کند تا به گونهای مؤثر با وقایع استرسزا مقابله کند و درماندگی و پریشانی او به حداقل برسد، از روشهای مقابلهای سازگارانه محسوب میشود. پاسخهای سازگارانه همان روشهای مقابلهای عمدتاً مشکلمداری هستند که فشارهای روانی را کاهش میدهند و سیستم را به تعادل باز میگردانند. در حالی که انواع ناسازگارانه این روشها که بیشتر هیجانمدار و اجتنابی هستند دور باطل فزایندهای از اضطراب و نگرانی بوجود میآورند که به تشدید فشارهای روانی، کاهش اعتماد به نفس، بروز بیماریهای جسمی و افسردگی و روی آوردن به الکل و داروها منتهی میگردند ولی اگر راهبرد مقابلهای به ایجاد درماندگی برای خود و دیگران منجر شود، ناسازگارانه تلقی میگردد. همچنین فرد باید راهکارهای سازگارانه متعددی را بشناسد تا بتواند متناسب با مسأله و شرایط استرسزا راهکار مناسب را انتخاب کند (تروورجی و انرایت، 2006 ترجمه، بخشی پور رودسری و صبوری مقدم، 1390).
...........
راهبردهای هیجان محور در مقابل راهبردهای مسأله محور
بسیاری از متخصصان مانند فولکمن، شافر، لازاروس، پیرلین و اسکولر (2009) راهبردهای مقابلهای را به دو دسته راهبردهای هیجان محور و راهبردهای مسأله محور تقسیمبندی کردهاند:
...........
مقابله دگرگون کننده در مقابل بازگشت کننده
به نظر مدی و کوباسا (1984) سخت رویی با بهکارگیری
...............
راهبردهای مقابلهای شناختی- رفتاری
درمانهای شناختی-رفتاری از مدلهای مطرح شده در روانشناسی شناختی و رفتاری نشأت گرفتهاند و تاکنون شواهد پژوهشی بسیاری در تأیید.
..........
راهبردهای مقابلهای براساس طبقهبندی اندلر و پارکر
اندلر و پارکر(2003) براساس تحقیقی جهت بررسی فرایند مقابله عمومی، افراد را برحسب سه نوع اساسی راهبرد مقابله متمایز میسازند:
...........
مراحل مقابله
بر طبق نظر لازاروس و فولکمن (1984) مقابله سه مرحله دارد:
1- ارزیابی اولیه استرسزاها: در این مرحله فرد به گرد آوری اطلاعات درباره موقعیت و شرایط استرسزا و تهدیدهای بالقوه آن میپردازد و اینکه تا چه حد این شرایط به او مرتبط است. اگر فرد شرایط را نامرتبط با خود ارزیابی کند مقابله پایان مییابد. در غیر این صورت فرآیند مقابله ادامه یافته و فرد وارد مرحله دوم میشود.
..........
منابع مقابله
لازاروس و فولکمن (1984) منابع مقابلهای محیطی و فردی متنوعی را مطرح کردهاند که آنتونوفسکی (1987) آنها را منابع مقاومت عمومی نامیده است و مهمترین آنها عبارتند از: ورزش، مهارتهای خودگویی موقعیتی، نگرشهای مثبت مانند احساس تسلط بر موقعیت تنش زا و مدیریت آن، سخت رویی (چالش پذیری، احساس تعهد و کنترل)، خوش بینی، مهارتهای حل مسأله، مهارتهای ارتباطی، منابع مالی، خدمات اجتماعی.
........
دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 55 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 35 |
خلاصه ای از کار:
تصویر تن
تعریف و اهمیت تصویر تن
انتقال به دورهی نوجوانی با تجربیات سریع، غیرمنتظره و جدید در حوزههای اجتماعی، شناختی، فیزیکی، هیجانی و روانشناختی همراه است. اینها در واقع چالشهای رشدی هستند که نوجوان با آن روبهرو میباشد و استرس شدیدی را به او وارد میسازد. استرس و فشار نوجوانی باعث تشدید تجربهی تنش شده و نوجوان
............
تصویر تن منفی
تصویر تن منفی سازهای است که در مشکلاتی نظیر افسردگی، چاقی و طیف خوردن بیمارگونه دیده میشود (کش و بروزینسکی[1]، 2002، شوارتز و برونل، 2004، هر دو به نقل از رایگان و همکاران، 1385). این طیف از ترکیبات متفاوت و درجاتی از پرخوری افراطی و اشکال زیانبخشی از کنترل وزن، نظیر رژیمهای محدودکننده و وادار کردن خود برای برگرداندن غذا را در بردارد و بهطور کلی، تصویر تن منفی، یک پیشبینیکننده مستقل برای خوردن بیمارگونه است (لوین و پیران[2]، 2004).
.............
تفاوتهای جنسی در تصویر تن
اریک اریکسون مطرح میکند که ویژگیهای فیزیکی، نقش مهمی در شکلگیری هویت دارند. با این وجود براساس نظر اریکسون معانی این اسنادها و ویژگیها برای دو جنس متفاوت میباشد. هویت در زنان، مبتنی بر جذابیت است. بدینمعنی که آنها چطور به خوبی میتوانند یک مرد را جذب کنند. برای مردان، هویت مبتنی
...........
عوامل مرتبط با تصویر تن
یک ارزیابی منفی از بدن، طیفی از نارضایتی خفیف تا بیزاری افراطی دارد. تصویر تن منفی میتواند در رشد عزتنفس سالم، ایجاد و حفظ روابط جنسی مثبت و رفتارهای سالم خوردن، تداخل ایجاد میکند (کش، 2002). افرادی که از بدن خود ناراضی هستند، ممکن است از موقعیتهایی که باعث آگاهی بیشتر آنها از ظاهر خودشان میشود، مانند فعالیتهای جنسی یا پوشیدن لباسهای خاص پرهیز کنند. آنها همچنین زمان و توجه زیادی به استفاده از ورزش، رژیم، آرایش و تمیز کردن، صرف بدن خود میکنند (روزن[3]، 2002، به نقل از وود- بارکالو، 2006).
..............
تغییر فکر دربارهی بدن
افراد زیادی معتقدند که تنها راه برای اینکه احساس بهتری راجع به بدنشان داشته باشند، تغییر شکل و وزنشان است. کاهش وزن میتواند راهی مهم برای ایجاد احساس بهتر راجع به خودتان باشد. با این وجود آن تنها راه نیست. شما میتوانید این احساس بهتر را با تغییر فکر و خودگوییهایتان ایجاد نمایید. گسترش حس خودتان به عنوان یک شخص بدون تأکید زیاد بر شکل و وزن (یعنی آنکه خودتان را به عنوان یک فرد بدون تأکید زیاد بر شکل و وزن بپذیرید) میتواند به شما کمک کند که حس بهتری نسبت به ظاهرتان داشته باشید (میشل[4]و همکاران، 2008).
........
پذیرش نقش جسمی و فیزیکی خود
ویژگیهای جسمانی و جنسی، آشکارترین و ملموسترین واقعیتی هستند که نوجوان به عیان میبیند و تجربه میکند. او
............
ارتباط تصویر تن و اختلال پرخوری
افراد با اختلال پرخوری اغلب از وزن و شکل بدنشان ناراضی هستند. افکار منفی دربارهی وزن، شکل و ظاهر در شروع و نگهداری مشکلات پرخوری نقش دارند. فردی که از بدن خود ناراضی است، اغلب برای رسیدن به وضع دلخواه رژیمهای سختی میگیرد. به جهت آنکه بدن او از وضع طبیعیاش خارج شده، برای رسیدن به تعادل و جبران وزن از دست رفته دست به پرخوری میزند، که این مسئله به نوبهی خود منجر به بروز احساسات منفی دربارهی ظاهر شده و پرخوری را تشدید میکند (میشل و همکاران، 2008).
دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 35 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 17 |
خلاصه ای از کار:
دیابت
بیماری قند یا به عبارت دیگر دیابت بیماری مزمنی است که در نتیجه اختلال در تولید و عملکرد انسولین در بدن به وجود میآید. دیابت یا به علت فقدان انسولین یا به علت وجود عواملی که مخالف انسولین عمل می کنند، به وجود می آید. نتیجه ی عدم کفایت عمل انسولین افزایش غلظت گلوکز خون است. اختلالات متابولیک دیگر نیز روی می دهد، نمونه بارز آن افزایش اجسام کتونی
..............
به طور کلی دیابت به چهار گروه دیابت نوع یک، دیابت نوع دو، دیابت حاملگی و دیابت به علل متفرقه تقسیم می شود: دیابت نوع یک که 15-10درصد کل موارد دیابت را تشکیل میدهد، تولید انسولین از پانکراس به علت از بین رفتن سلول های سازنده انسولین، متوقف می شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تامین کنند، به این نوع دیابت، دیابت وابسته به انسولین می گویند (ویلدرموت ، 2008).
..........
ریسک به ارث رسیدن دیابت
یک کودک دارای مادر یا پدر دیابتیک وابسته به انسولین دارای افزایش ریسک برای مبتلا شدن به همان نوع دیابت قبل از 20 سالگی است، اما خطر آن هنوز کم و در حدود 1 درصد است.
............
کنترل متابولیک
آنچه که امروزه از آن به عنوان کنترل متابولیک در افراد مبتلا به دیابت نام برده می شود، مجموعه ای از آزمایش ها و بررسی های مرتبط با دیابت به طور روزانه و 3-2 ماه یک بار است که با دستیابی به این مجموعه اعمال، به طور مرتب می توان از وضعیت سازگاری جسمی فرد مبتلا به دیابت با بیماری و سیر پیشرفت آن آگاه شد ( دلاوری، مهدوی، نوروزی نژاد و یاراحمدی، 1383).
............
دیابت نوع 2 در مراحل اولیه با تغییر شیوه زندگی اعم از تغذیه سالم، فعالیت بدنی و نیز کنترل استرس قابل درمان خواهد بود. در مراحل پیشرفته تر بیماری اغلب با مصرف داروهای خوراکی قابل کنترل است(هگلسون و همکاران، 2007).
دسته بندی | علوم انسانی |
فرمت فایل | docx |
حجم فایل | 45 کیلو بایت |
تعداد صفحات فایل | 27 |
مفاهیم بهره وری
وجه بارز وجود انسان این است که فعالیتهای ارادی را با نمونهگیری، طراحی و ابداع الگوهایی برای حصول اهداف مشخصی انجام میدهد. این اهداف به منظور دستیابی به مطلوبیتهایی است که نیازهای مادی و معنوی او را برآورده میسازد و زندگی بهتر و متعالیتری را برای او ایجاد میکند «بهرهوری» هم یک مفهوم است و هم معیار ارزیابی عملکرد نظامها با نسبتی از مطلوبیتهای حاصله یا ستاندهها در برابر آنچه که برای بدست آوردن آن صرف میشود یا دادههاست. این مفهوم در قرن حاضر برای ارزیابی عوامل تولید (کار، سرمایه، مواد و انرژی) در اقتصاد به کار گرفته شده و در دهههای اخیر حرکت برای ارتقاء آن با جنبش بهرهوری در کشورهای مختلف مطرح و فعالیتهای گستردهای به وسیله سازمانهای بهرهوری ملی و منطقهای انجام شده است. مفهوم بهرهوری برای حصول به نتیجهای بهتر درگذران زندگی، ایجاد آسایش در مقابل استفاده از کار و نیروی فکر و ابزار، قدمتی به اندازه حیات انسان هوشمند برکره خاک دارد. به سخن دیگر هر تصمیم مبتنی برعقل و شعور که منجر به فعالیت یا تلاشی شود، بهرهوری را به عنوان مفهومی جهت کسب نتیجه بهتر در نظر دارد و ارتقاء آن، یعنی بهتر زیستن کیفیت بالاتر زندگی (ابطحی، 1382).
................
- مفهوم شناسی بهره وری
بدون شک، یکی از اهداف و آروزهای ملّتها و کشورها، فراهم آوردن یک زندگی مناسب، همراه با رفاه و آسایش برای خود و دیگران در جهان امروز است؛ که بهترین راه شناخته شده برای رسیدن به آن، توسعه» است. امروزه تأکید برتوسعه پایدار، یکی از محورهای اساسی در سیاستگذاریهای دولتها به شمار میاید. تا از طریق آن، استانداردهای زندگی را در جامعه خویش بهبود بخشند. استاندارد زندگی در یک جامعه، به درجهای از تأمین حداقل نیازهای جامعه بستگی دارد. به عبارت دیگر، کیفیت غذا، پوشاک، مسکن، آموزش و امنیت اجتماعی، استاندارد زندگی را تعیین میکند(خاکی، 1382).
.............
- عوامل مؤثّر در بهرهوری
مشخّص است که تمام عوامل مؤثّر در افزایش بهرهوری (درونی و بیرونی)، به یک اندازه و در یک زمان نمیتوانند باعث افزایش بهرهوری شوند؛ چرا که بعضی اثر کوتاهمدّت دارند و بعضی دیگر در بلندمدّت جواب میدهند و باعث افزایش بهرهوری میشوند. به طور کلّی، عوامل مؤثّر بر بهرهوری را از نظر زمان عملکرد، به دو دسته: 1. عوامل کوتاهمدت و 2. عوامل بلندمدت، تقسیم میکنند.
عوامل کوتاهمدت در بهرهوری، غالباً به میزان انگیزه پرسنل برای کار و بهبود روشها و سیستمهای جاری و گردش کار و تغییرات در میزان فشار کار و نوسانات تجاری بستگی دارد و از عوامل بلندمدت مؤثّر بر بهرهوری نیز میتوان به ایجاد و توسعه محصولات جدید، معرفی روشهای تولید جدید، کشف منابع جدید، یافتن کانالهای جدید بازاریابی و عقلایی کردن ساختار اقتصادی اشاره نمود.
البته موارد بالا مربوط به عوامل درونی مؤثّر بر بهرهوری هستند. مسلّم است که عوامل بیرونی (مانند تغییرات و نوسانات قیمت ارز، مواد خام، اوضاع سیاسی و اقتصادی بین المللی، جنگ و تحریمهای اقتصادی و...) نیز میتوانند در بلندمدّت و کوتاهمدّت، بهرهوری یک جامعه و سازمان را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان نمونه، راهبرد بهرهورانه کمپانی خودروسازی تویوتا و به طور کلّی خودروسازان ژاپنی در مصرف پایین سوخت، باعث ورود خودروسازهای ژاپنی به بازار ایالات متّحده امریکا گردید (عامل درونی)؛ امّا بحران نفتی اوایل دهه هفتاد میلادی (عامل بیرونی) هم یکی از بهترین فرصتها برای تبدیل شدن این مزیت نسبی به مزیت بالفعل را فراهم آورد و خودروهای کممصرف ژاپنی را کماکان در بازار پُررقابت امریکا تثبیت کرد، تا جایی که حتّی در سالهای اخیر، تولیدکنندگان ژاپنی، توانستهاند به عنوان یک رقیب استراتژیک، برای شرکتهایی چون: فورد (Ford) و جنرال موتورز (GM) در امریکا مطرح شوند.(غلامی، 1381).
..............
- نظامهای ارتقای بهرهوری
بر اساس آنچه گفته شد، میتوان سه نوع نظام کلّی را برای افزایش بهرهوری در نظر گرفت که عبارتاند از:
1- نظامهایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از مواد و ماشین، تمرکز دارند (بهرهوری سرمایه)؛
2- نظامهایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از عملکرد انسان تمرکز دارند (بهرهوری نیروی انسانی)؛
3- نظامهایی که بر حذف یا کاهش تلفات ناشی از تعامل نامناسب بین انسان، ماشین و مواد، تمرکز دارند (بهرهوری کل(.
گروه اول را نظامهای سختافزارْمحور، گروه دوم را نظامهای انسانْافزارمحور و گروه سوم را نظامهای نرمافزارمحور میگویند.
برای ارتقای بهرهوری، قبل از هرچیز، باید عوامل مؤثّر بر بهرهوری را به خوبی شناخت(میرسپاسی، 1375).
................
- موانع بهرهوری
از جمله عواملی که باعث کاهش میزان بهرهوری در جوامع و سازمانهای تولیدی و خدماتی میشوند، میتوان به موارد زیر، اشاره نمود:
1- انعطافناپذیری بازار کار به دلیل ناکارآمد بودن قوانین و مقررات ناظر بر بازار کار،
2- پایین بودن سرعت جابهجایی نیروی کار، به واسطه عدم توسعه کمّی و کیفی مراکز کاریابی و فقدان شبکه سراسری کامپیوتری ـ اینترنتی اطلاعات بازار کار،
3- نبود ارتباط بین توسعه نظام آموزشی و نیازهای بازار کار و عدم انطباق بین شغل و مهارت نیروی کار،
4- نبود ارتباط بین میزان دستمزدها و سطح بهرهوری،
5- وجود نیروی کار مازاد در برخی از فعالیتهای دولتی و خصوصی و پایین بودن انگیزه نیروی کار برای کار بیشتر و مفیدتر،
6- فقدان روحیه نواندیشی، نوآوری، افزایش مهارتها و کارآموزی،
7- پایین بودن دانش تخصّصی مدیران و شیوه ناصحیح انتخاب مدیران و عدم ارزیابی آنها،
8- عدم تخصیص بهینه منابع و عدم درک صحیح مدیران و قانونگذاران درخصوص اهمّیت محدودیت منابع و ضرورت استفاده بهینه از آنها، به ویژه در مورد سرمایه،
9- پایین بودن توان رقابتی بنگاهها،
10- وجود پیچیدگی در قیمتهای عوامل تولید (نیروی کار، سرمایه و انرژی)
11- فرسودگی برخی از تجهیزات، ماشین آلات و امکانات سرمایهای،
12- پایین بودن سطح دانش فنی و وجود فاصله زیاد با سطح جهانی،
13- کُند بودن فرایند خصوصیسازی و وجود انحصارات،
14- تعداد زیاد طرحهای عمرانی نیمه تمام و طولانی شدن دوره اتمام آنها.(فرجی، 1385).
.....................
- عوامل مؤثر بر افزایش بهره وری نیروی انسانی
رفتار مطلوب و کردار درست رهبران و مدیران: مسئولیت خطیر مدیریت و رهبری باید به افرادی سپرده شود که ضمن برخورداری از ویژگیهای شخصیتی خاص، شیوه های رهبری و مدیریت مناسب را به کار گیرند و از نظر اخلاقی نیز الگو باشند.
فراهم کردن شرایط لازم پیشرفتهای شغلی برای همه افراد
دورههای آموزش ضمن خدمت و آموزش کارکنان: باید دوره های آموزش ضمن خدمت و آموزش کارکنان را به عنوان یک امر حیاتی و مستمر و مداوم تلقی کرد، زیرا تنها از طریق آموزش می توان تلاشهای کارکنان را با امکانات موجود و پیشرفتهای علمی جدید هماهنگ کرد.
باید کلیه وظایف و دستورالعملها و مقررات و قوانین برای کارکنان واضح و روشن باشد و هیچ جای ابهامی برای آنها وجود نداشته باشد.
دادن اختیارات کافی به کارکنان، تا آنها در انجام کارهای خود احساس مسئولیت بیشتری کنند.
در زمان استخدام سعی شود افراد کارآمد و متخصص جذب شوند جهت انتخاب آنها اجرای آزمونهای شفاهی و کتبی ضرورت دارد.
سعی شود تا کارکنان را در تصمیم گیری ها و تدوین اهداف و برنامه ها مشارکت داد. نتیجه این عمل باعث خواهد شد که کارکنان در اجرای فعالیتها احساس مسئولیت کنند و در دستیابی به اهداف سازمانی تلاش بیشتری بروز دهند (فرجی، 1385).
...............
- عوامل موثر بر بهرهوری
عوامل موثر بر بهرهوری، به دو دسته عوامل درونی و عوامل بیرونی تقسیمبندی شدهاند (طاهری، 1378).
- عوامل درونی
این عوامل از درون سازمان، نهاد یا هر واحد دیگری بر بهرهوری تاثیر میگذارند. این عوامل را میتوان به دو دسته جداگانه عوامل سخت و عوامل نرم گروهبندی کرد.
..............
- بهروری در جهان امروز
در جهان امروز، چنان که ذکر شد، بهرهوری به عنوان عامل اساسی توسعه، مدّ نظر رهبران سیاسی، مدیران، صاحبان صنایع و به طور کلی همه کسانی است که خواهان پیشرفت و توسعه هستند؛ امّا نوع نگاه به بهرهوری در جهان امروز با نگاه به مفهوم سنّتی آن ـکه فقط از دیدگاه اقتصادی به آن توجّه میکردـ، تفاوت یافته است شاید مهمترین تغییرات در این نوع نگاه را بتوانیم به صورت زیر، فهرستبندی نماییم:
ـ گسترش دامنه بهرهوری و اندازهگیری آن از بخشهای صنعتی به خدماتی،
ـ تأکید گسترده، بر کیفیت بویژه در سنجش بهرهوری بخشهای خدماتی،
..............
- مفهوم بهره وری در آموزش و پرورش
تا کنون تعاریف بسیار زیادی از بهره وری در آموزش و پرورش ارایه شده است و هر یک از صاحبنظران از دیدگاه خاص خود به تعریف این مفهوم پرداخته اند. برخی بهرهوری در آموزش و پرورش را اینگونه تعریف کرده اند:
«بهره وری در آموزش و پرورش تمرکز بر یادگیرنده و بهبود یادگیری است.»
«بهره وری در آموزش و پرورش : عبارت است از ارتباط میان نحوه ی استفاده سازمان آموزشی از منابعی که در اختیار دارد و تبدیل آن طی فرآیندی آموزشی به ستاده های مطلوب همراه با در نظر گرفتن کیفیت زندگی کاری کلیه ی کارکنان آن .» (عمادزاده، 1380).
.............
- ضرورت و اهمیت بهره وری در آموزش و پرورش
یکی از زیر بنایی ترین نهادهای تمامی جوامع بشری پس از خانواده، آموزش و پرورش است.هر ساله منابع انسانی و مالی بسیار عظیمی برای تعلیم و تربیت دانش آموزان مورد استفاده قرار می گیرد. اینکه دانش آموزان آگاهیها و توانمندیهای ضروری برای زندگی اجتماعی را بیاموزند و در رشد و اعتلای جامعه خود موثر باشند، از مهمترین چالشهای گریبان گیر نظامهای آموزشی دنیا، بخصوص نظام آموزشی کشور ماست.
................
- راهکارهای افزایش بهره وری در آموزش و پرورش
با وجود تعاریف زیاد درباره بهره وری، به منظور اجرایی کردن آن در آموزش و پرورش می بایست تعریفی هماهنگ و سازگار با شرایط و نیازهای آموزش و پرورش به کار برد و ازطریق مشارکت کلیه کارکنان قدمهای موثری را در این راه برداشت (عظیمی، 1389).